Onze steden veranderen. Waar decennialang de auto de onbetwiste koning van de openbare ruimte was, zien we een duidelijke verschuiving. Straten worden teruggegeven aan de mensen die er wonen, werken en winkelen. Het is een trend die de leefbaarheid en sfeer in stadscentra een enorme impuls geeft. Want zeg nu zelf: de ware ziel van een stad ontdek je niet vanachter het stuur. Die ervaar je pas echt te voet, dwalend door historische steegjes, langs levendige grachten en over sfeervolle pleinen. Het is deze wandelende ontdekkingstocht die ons de verborgen parels en de unieke, lokale flair van een stad laat beleven. Maar welke steden in Nederland lopen voorop in deze transformatie en waar staat onze eigen regio?

De transitie naar autoluwe en autovrije centra is een bewuste keuze die door steeds meer gemeentebesturen wordt omarmd. De voordelen van meer voetganger-vriendelijke steden zijn dan ook legio: het stimuleert de lokale economie, verbetert de luchtkwaliteit en draagt bij aan de algehele gezondheid van de inwoners. Boekingsportaal Holidu dook in de data van Open Street Maps om te achterhalen welke Nederlandse steden het hoogste percentage voetgangersgebied hebben ten opzichte van hun totale wegennet. De resultaten schetsen een interessant beeld van de koplopers in ons land.

Amsterdam en Utrecht aan kop, Alkmaar in de Top 10

Niet geheel verrassend staat Amsterdam bovenaan de lijst met een indrukwekkende 9,49% van haar stratennetwerk bestempeld als voetgangerszone. Met ruim 144 kilometer aan wandelgebied biedt de hoofdstad volop ruimte om ongestoord te flaneren langs de iconische grachten of te shoppen in bekende straten als de Nieuwendijk en Leidsestraat. Op de tweede plaats vinden we de Domstad, Utrecht, waar bijna 6,5% van de straten exclusief voor wandelaars is. Vooral de twee kilometer lange werf langs de Oudegracht is een prachtig voorbeeld van hoe een stad kan opbloeien als de voetganger prioriteit krijgt. De historische stad Delft maakt de top drie compleet, waar het compacte, oude centrum rondom het stadhuis een oase van rust is voor de wandelaar.

Voor ons in West-Friesland is de tiende plaats op de ranglijst extra interessant. Hier vinden we namelijk Alkmaar terug, met 4,26% voetgangerszone. De Kaasstad bewijst dat ook middelgrote steden uitstekend kunnen scoren op het gebied van wandelbaarheid. Straten als de Langestraat en de Laat zijn het kloppende hart van de stad, waar je ontspannen van winkel naar boetiek kunt struinen zonder gestoord te worden door verkeer. De prestatie van Alkmaar toont aan dat het creëren van een aantrekkelijk voetgangersdomein niet alleen is voorbehouden aan de vier grote steden.

De keiharde voordelen van een stad die bewandelbaar is

Het autoluw maken van binnensteden is meer dan een cosmetische ingreep voor een gezellig stadsbeeld. De impact op de volksgezondheid is aanzienlijk. Canadees onderzoek, waarbij meer dan 170 studies werden geanalyseerd, toonde een direct verband aan tussen de inrichting van een stad en de gezondheid van haar inwoners. In steden die bewust zijn ingericht voor voetgangers en fietsers, lag de kans op diabetes en obesitas maar liefst tien procentpunt lager dan in steden waar de auto domineert. Professor Gilian Booth, een van de onderzoekers, stelt dat we actiever worden als de omgeving ons daartoe uitnodigt. Een veilige, prettige en goed verbonden wandelinfrastructuur stimuleert simpelweg tot meer beweging in het dagelijks leven.

Deze 'beweegvriendelijke' steden, ook wel '15-minuten steden' genoemd waar alle dagelijkse voorzieningen binnen een kwartier lopen of fietsen bereikbaar zijn, plukken daar ook de economische vruchten van. Ondernemers in voetgangersgebieden zien het aantal passanten en daarmee potentiële klanten aanzienlijk toenemen. Bovendien stijgt de waarde van vastgoed in aantrekkelijke, wandelvriendelijke wijken. Het is een investering die zich op meerdere fronten terugbetaalt: in gezondheid, duurzaamheid en economische vitaliteit.

De uitdagingen en kansen voor Hoorn

Terwijl steden als Alkmaar de vruchten plukken van een duidelijke visie, worstelt Hoorn zichtbaar met de balans in de binnenstad. Hoewel de stad niet in de top 20 van het Holidu-onderzoek voorkomt, is de wens voor een aangenamer winkelgebied groot. Een bekend pijnpunt is het gemotoriseerde verkeer in de als voetgangersgebied bestempelde winkelstraten zoals het Grote en Kleine Noord en de Nieuwsteeg. Ondanks dat verkeer hier na 12:00 uur niet is toegestaan, zorgen (bezorg)busjes en ander verkeer voor onveilige situaties en doen ze afbreuk aan de winkelervaring. De politieke partij Hoorn Lokaal heeft hierover al meermaals aan de bel getrokken bij het college, met vragen over handhaving en de langverwachte plaatsing van dynamische afsluitpalen.

Toch zijn er ook positieve ontwikkelingen. De recente proef met een autovrij Kerkplein, die loopt van eind mei tot eind september, is een belangrijke stap in de goede richting. Door het plein af te sluiten voor doorgaand verkeer ontstaat er meer ruimte voor terrassen, evenementen en vooral voor de wandelende bezoeker. Het doel van de proef is helder: het creëren van een veiliger, rustiger en aangenamer verblijfsgebied. Tijdens deze periode wordt waardevolle informatie verzameld over de effecten op leefbaarheid, veiligheid en bereikbaarheid. Het is precies dit soort concrete experimenten dat een stad nodig heeft om te leren en te groeien.

De weg naar een volledig voetgangersvriendelijke binnenstad in Hoorn is wellicht nog lang en kent uitdagingen op het gebied van handhaving, draagvlak en infrastructuur. Maar de nationale trend is onmiskenbaar en de voordelen zijn overduidelijk. De prestatie van buurstad Alkmaar en de lokale proef op het Kerkplein bieden inspiratie en hoop. Door slim te investeren in de ruimte voor de voetganger, investeert Hoorn niet alleen in de sfeer van de binnenstad, maar ook in een gezondere, veiligere en economisch sterkere toekomst. De eerste stappen op weg naar die toekomst worden nu gezet.