Hoeveel zou jij betalen voor een wc? Voor de meeste mensen is dat hooguit een paar honderd euro. Maar toen een Britse kunstenaar een volledig gouden toilet maakte, getiteld America, schoot de waarde richting de zes miljoen euro. En alsof dat nog niet genoeg ironie was, verdween het toilet een paar jaar later spoorloos uit een museum in Engeland. Waarschijnlijk doorgespoeld door de gekte van de kunstmarkt zelf.

Het laat zien: in de wereld van veilingen lijkt logica soms een luxeproduct. Van gesigneerde sneakers tot door katten bekrabde schilderijen; als er een verhaal aan hangt, kan het zomaar miljoenen opleveren.

Wanneer een banaan miljoenen waard is

Een van de meest besproken momenten in de moderne kunstwereld kwam in 2019, toen kunstenaar Maurizio Cattelan tijdens de Art Basel in Miami een banaan met ducttape aan de muur plakte. Titel: Comedian. Prijs: 120.000 dollar. De grap? Er was geen grap. De banaan werd een symbool van ironie én van de absurditeit van kunst als handelswaar.

De banaan zelf was uiteraard bederfelijk. Maar dat maakte de koper niets uit; die betaalde niet voor het fruit, maar voor het idee. Cattelan had hetzelfde eerder al gedaan met zijn gouden toilet (America), dat wél functioneel was en door bezoekers daadwerkelijk gebruikt kon worden.

Het zegt alles over de hedendaagse kunstwereld: wat telt, is niet wat je ziet, maar wat het betekent (of wat mensen denken dat het betekent).

Van gesigneerde schoenen tot kauwgom van beroemdheden

Niet alleen kunstenaars weten hun weg naar de veiling te vinden. Ook beroemdheden leveren hun steentje – of kauwgom – bij aan de markt van bizarre aankopen.

Zo werd een kauwgom die een jonge artiest ooit had uitgekauwd verkocht voor 14.000 dollar. Alles krijgt waarde zodra het een vleugje beroemdheid bevat.

Het verklaart misschien waarom veilinghuizen als Sotheby’s en Christie’s hun catalogi tegenwoordig niet alleen met kunst vullen, maar ook met “memorabilia”, tastbare stukjes mythe.

De ironie van status en absurditeit

De psychologie achter dit fenomeen is minstens zo interessant als de voorwerpen zelf. Waarom willen mensen miljoenen neertellen voor iets wat objectief gezien waardeloos lijkt?

Volgens kunstpsychologen draait het om status, schaarste en verhaal. Wie een uniek of berucht object bezit, koopt niet het object zelf, maar de betekenis ervan.

De veiling die letterlijk doorspoelde

Het eerder genoemde gouden toilet verdient nog een aparte vermelding. Cattelan installeerde zijn werk in het Britse Blenheim Palace, waar bezoekers er écht op konden zitten. De titel, America, was een knipoog naar consumptiecultuur en het kapitalisme.

Toen het kunstwerk in 2019 gestolen werd, bleef alleen een lege afvoer achter en een wrange grap over hoe letterlijk geld door het toilet kan verdwijnen. Tot op vandaag is het toilet niet teruggevonden.

Van veilingzaal tot Vegas: waar geld en glitter elkaar raken

Wie ooit in Las Vegas is geweest, weet dat de stad leeft van spektakel. Alles is er groter, feller en overdrevener. Van kunstinstallaties in luxe hotels tot diamanten kroonluchters boven goktafels; Vegas is zelf één groot performancekunstwerk.

En misschien is dat wel de beste vergelijking: waar kunstveilingen draaien om symboliek, draait Vegas om een opvallende omgeving.

Of het nu gaat om een banaan aan de muur of om Vegas-slots als onderdeel van dat decor, uiteindelijk gaat het om dezelfde manier waarop dingen onze aandacht proberen vast te houden.

Waarom we blijven bieden

Zolang mensen waarde blijven hechten aan verhalen, zal de veilingwereld bloeien. De grens tussen kunst en commercie vervaagt steeds meer. Waar vroeger een schilderij eeuwen nodig had om waarde te krijgen, kan vandaag een TikTok-clip of NFT binnen minuten miljoenen opleveren.

En dat is misschien wel de ultieme ironie van onze tijd: de snelheid waarmee betekenis ontstaat, bepaalt mee haar prijs.

Of het nu een gouden toilet, een tape-banaan of een gesigneerde schoen is: we blijven gefascineerd door het nutteloze dat waarde krijgt.