Wat betekent vrijheid als je er alleen voor staat? Voor veel zelfstandigen is het antwoord duidelijk zolang het goed gaat. Maar zodra ziekte of ongeluk toeslaat, verandert die vrijheid in kwetsbaarheid. Tot nu toe moesten zzp’ers zelf hun vangnet regelen. Maar dat gaat veranderen. De verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (BAZ) staat op het punt werkelijkheid te worden. In dit artikel neem ik je mee in de technische, economische en maatschappelijke gevolgen van deze wet, die voor miljoenen Nederlanders alles anders maakt.

De fundamentele transformatie

De BAZ betekent een breuk met het verleden. Na jaren van discussies werd in september 2025 het wetsvoorstel naar de Raad van State gestuurd. De timing is opvallend: voor het eerst in jaren daalt het aantal zzp’ers, 28.000 minder in het eerste kwartaal van 2025. Deels door strengere handhaving op schijnzelfstandigheid. Tegelijk is 75% van de zelfstandigen onverzekerd. Voor hen komt deze wet als een financiële schok, maar ook als broodnodige bescherming.

De premie wordt berekend op 5,4% van de winst, met een maximum van € 171 per maand. Na twee jaar wachttijd keert de verzekering het minimumloon uit tot de AOW-leeftijd. Daarmee komt een einde aan het tijdperk waarin ondernemers alles alleen moesten opvangen. Nederland claimt hiermee niet alleen € 4,6 miljard uit het Europese coronaherstelfonds, maar zet ook een sociale correctie in gang voor een beroepsgroep die lang aan haar lot is overgelaten.

Kijken we naar de cijfers, dan wordt de noodzaak helder. 62% van de ondernemers kan geen jaar overbruggen zonder inkomen. Bij langdurige ziekte lopen de kosten voor de gemeenschap op, vooral via de bijstand. Met de BAZ worden risico’s eerlijker verdeeld. De premie is inkomensafhankelijk, het plafond beperkt de last voor hogere inkomens en startende ondernemers behouden toegang tot een betaalbare dekking.

Een complexe operatie met juridische haken en ogen

De uitvoering van de wet is allesbehalve eenvoudig. De Belastingdienst en het UWV waarschuwden al vroeg voor uitvoeringsproblemen. Dat leidde tot een reeks aanpassingen: lagere premie, langere wachttijd, en een opt-out mogelijkheid voor wie al een geschikte private AOV heeft. Dit systeem eert de ondernemersvrijheid, zonder de collectieve bescherming los te laten.

Voor hybride werkenden – mensen met loondienst en onderneming – komt een uitzondering. Wie al via de werkgever recht heeft op een WIA-uitkering, hoeft geen BAZ-premie te betalen. Zo wordt de dubbele verzekering voorkomen. Toch blijft de invoering een monsterklus: het UWV verwacht dat de volledige implementatie pas rond 2030 haalbaar is.

De markt voor AOV’s reageert intussen fel. Broodfondsen en platforms als SharePeople herpositioneren zich. Broodfondsen blijven populair vanwege hun persoonlijke karakter, maar de beperkte dekking maakt aanvullende voorzieningen noodzakelijk. SharePeople biedt meer schaal en anonimiteit. Ondertussen werken verzekeraars aan opt-out producten die aan de minimumvoorwaarden voldoen. Zo ontstaat een hybride markt van publieke basisdekking en ‘private plus’ opties.

In zekere zin lijkt het speelveld op dat van een online casino. Denk maar eens aan je TonyBet login optie, waar keuzevrijheid, risicoprofielen, inzet en mogelijke uitkeringen verschillen, maar het doel hetzelfde blijft. Zekerheid creëren binnen een onzekere realiteit.

De maatschappelijke en persoonlijke impact

Wat er nu gebeurt is geen technische bijstelling, maar een maatschappelijk kantelpunt. Deze wet raakt aan onze visie op werk, risico en solidariteit. En die discussie blijft in beweging. De OCTAS commissie onderzoekt hoe het volledige arbeidsongeschiktheidsstelsel kan worden hervormd, met als mogelijk einddoel: één regeling voor alle werkenden.